شروع نهضت دانش‌بنیان کردن صنعت و اقتصاد ایران همزمان با آغاز قرن جدید
سال 1400 هم با همه‌ی شیرینی‌ها و تلخی‌هایش گذشت و مردم سربلند ایران سال جدیدی را با امید روزهای بهتر و موفقیت‌های بیشتر آغاز کرد. همه‌گیری کرونا در دو سال گذشته در کنار همه‌ی سختی‌ها و رنج‌هایی که به جامعه ما تحمیل کرد، تجربه بسیار ارزشمندی را هم برای ملت بزرگ ایران به جا گذاشت و آن طعم شیرین خوداتکایی و استقلال در مواجهه با این ویروس منحوس بود چرا که اگر تلاش مجاهدانه فرزندان این کشور در شرکت‌های دانش‌بنیان نبود، مقابله با همه‌گیری کرونا در سایه‌ی تحریم‌های ظالمانه آمریکا بسیار دشوار می‌بود. ملت ایران میوه‌ی حمایت‌های چند ساله خود از شرکت‌های دانش‌بنیان را در قالب تامین سریع و به موقع نیازهای مراکز درمانی و احاد مردم به ماسک‌های ضدویروس، دستگاه‌های اکسیژن‌ساز و ونتیلاتورها و در مراحل بعد در تولید واکسن برداشت کرد. باید گفت این هنوز اول راه است و به فضل خدا طلوع صبح عزت و عظمت ملت بزرگ ایران.
رهبر فرزانه انقلاب اسلامی در طول چند سال اخیر در اغلب سخنرانی‌های خود و به ویژه در انتخاب شعارهای سال، بر موضوع تولید تاکید کرده‌اند. همچنین شرکت‌های دانش‌بنیان را تنها مسیر برون‌رفت کشور از مشکلات اقتصادی و محدودیت‌های ناشی از تحریم برشمرده‌اند. نگاهی به تجربه جهانی در یکی دو قرن اخیر نیز به خوبی نشان می‌دهد که این تاکیدات ایشان چقدر هوشمندانه و عالمانه است. تقریباً کمتر کشور پیشرفته‌ای را می‌توان پیدا کرد که بدون برنامه‌ریزی و اقدام بلندمدت در مسیر تولید، آن هم از نوع دانش‌بنیان و دارای ارزش افزوده‌ی بالا توانسته مسیر توسعه و پیشرفت را با موفقیت طی کرده باشد. امروز با توانمندی‌های فناورانه بی‌نظیری که در بیش از 6500 شرکت دانش‌بنیان ایرانی وجود دارد، شایسته نیست که منابع خدادادی را به صورت خام صادر کرده و محصولات با ارزش افزوده‌ی حاصل از آنها را با هزینه ده‌ها برابری وارد کنیم. لذا در سال 1401 و سال‌های بعد باید وجهه‌ی همت همه‌ی دستگاه‌ها و بنگاه‌های کشور اعم از بخش خصوصی و دولتی، وارد کردن فناورهای پیشرفته به صنایع بزرگ از قبیل؛ نفت، گاز و پتروشیمی، خودرو و لوازم خانگی و به طور خلاصه دانش‌بنیان کردن اقتصاد و صنعت کشور باشد. تصویب طرح “جهش تولید دانش‌بنیان” در مجلس که امیدواریم در همین اوایل سال 1401 پس از تایید شورای نگهبان، ابلاغ شود، ریل‌گذاری خوبی را برای آغاز نهضت دانش‌بنیان کردن اقتصاد و صنایع کشور فراهم خواهد نمود.
رهبر عزیزمان امسال واژه دیگری نیز به شعار سال افزودند؛ “اشتغال‌آفرین”. بررسی آمارهای اشتغال کشور نشانگر آن است بخش عمده‌ی مشکل کشور در زمینه اشتغال فارغ‌التحصیلان دانشگاهی است و هر چه مقاطع تحصیلی بالاتر می‌رود، نرخ عدم اشتغال نیز بیشتر می‌شود. به همین دلیل است که نرخ مهاجرت هم در این بخش بیشتر است به ویژه به دلیل اینکه در کشورهای پیشرفته تقاضای خوبی برای نیروی انسانی تحصیل‌کرده و جوان وجود دارد. بررسی دقیق‌تر نشان می‌دهد که توسعه صنایع تولیدی عادی که بیشتر از نوع کارخانه‌داری است به ایجاد اشتغال تخصصی برای افراد تحصیل‌کرده کمک چندانی نمی‌کند چرا که آنها بیشتر از آنکه به مهندس و متخصص نیاز داشته باشند به نیروی کارگری و حداکثر اپراتوری نیاز دارند. ایجاد اشتغال برای نیروهای نخبه و تحصیل‌کرده، نیازمند توسعه صنایع دانش‌محوری مثل ماشین‌سازی، داروسازی و فناوری اطلاعات است. در حالی در 40 سال گذشته متاسفانه با تسهیل واردات ماشین‌آلات و تجهیزات پیشرفته و توسعه کارخانه‌داری به جای ایجاد صنعت به معنای واقعی، کشور ما به اشتغال مهندسین و متخصصین کشورهای دیگر کمک کرده است، همان کشورهایی که مقصد مهاجرت فرزندان متخصص و نخبه این مرز و بوم بوده‌اند. لذا همانطور که در سند تحول دولت سیزدهم به درستی آمده است نیاز به یک چرخش تحول‌آفرین از کارخانه‌داری به ایجاد صنعت واقعی از طریق تقویت صنعت ساخت تجهیزات پیشرفته و ماشین‌آلات صنعتی خطوط تولید وجود دارد که خوشبختانه حدود 25 درصد از کل شرکت‌های دانش‌بنیان کشور نیز در این عرصه فعالیت می‌کنند.
نکته پایانی اینکه کشور عزیزمان برای پیشرفت، علاوه بر دانش‌بنیان کردن تولید کالاها، نیازمند حکمرانی دانش‌بنیان است. امروزه کشورها برای کاهش خطاها و تقلب‌ها و افزایش بهره‌وری به سمت حکمرانی داده‌محور و دانش‌بنیان حرکت کرده‌اند. با استفاده از ابزارهایی که شرکت‌های دانش‌بنیان در زمینه داده‌کاوی، یادگیری ماشین، هوش مصنوعی و نظایر آن توسعه داده‌اند می‌توان حکمرانی داده‌محور و دانش‌بنیان را در کشور محقق کرد و با جلوگیری از هدررفت منابع و کاهش فرارهای مالیاتی و سوداگری، بخش واقعی اقتصاد به ویژه در عرصه تولید را تقویت کرد.
به امید عزت و سربلندی روزافزون ایران عزیز
رضا اسدی‌فرد
رئیس مرکز شرکت‌ها ومؤسسات دانش‌بنیان، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری